Utozwaji Kodi Mapato Watu Binafsi

Utozwaji wa kodi kwa watu binafsi umegawanyika katika makundi mawili.

(a)  Wafanyabiashara binafsi wadogo walio chini ya mfumo wa makisio ambao hawana uwezo wa kutunza kumbukumbu za biashara zao.

(b) Wafanyabiashara wanaotakiwa na sheria kutunza kumbukumbu za biashara zao.

Mfumo wa Makisio ya Kodi

Huu ni mfumo wa kodi ambapo watu binafsi wasiokuwa na uwezo wa kutunza na kutengeneza hesabu za biashara hutozwa kodi kulingana na makisio ya mauzo yao kwa mwaka.  Mlipakodi aliye katika mfumo huu hatakiwi na sheria ya kodi ya Mapato kuandaa na kutuma hesabu za ukaguzi TRA. Hata hivyo, mlipakodi katika eneo hili atakapokuwa na uwezo wa kuweka vizuri kumbukumbu za biashara yake ana hiari ya kutotumia mfumo  huu na  kuamua kuandaa hesabu za biashara yake zitakazotumika katika ukaguzi na  kukokotoa kiwango cha kulipia  kodi kulingana na faida aliyopata.

Masharti Yanayokubalika ili Ukadiriwe Katika Mfumo wa Makisio ya Kodi

      i.            Mlipakodi ni lazima awe mkazi

     ii.            Mauzo ya mwaka yasizidi kiwango cha Sh. Milioni 100.

iii.      Mapato ya mlipakodi yawe yanatokana na biashara tu katika mwaka wa mapato mengine kama yatokanayo na ajira au uwekezaji.  Endapo mapato yatapatikana kutokana na vyanzo vingine kama vile ajira na/au uwekezaji mlipa kodi atatakiwa kutengeneza mahesabu yatakayoyumika katika ukadiriaji wa mapato yake yote kwa jumla na hatoweza kukadiriwa kwa kutumia mfumo huu.

Viwango vya Kodi chini ya Mfumo wa makisio ya Kodi

Chini ya mfumo huu kodi inayolipwa itatokana na mauzo ya mwaka ya mlipakodi kama yalivyo tathiminiwa na Kamishna wa Kodi ya Mapato. Mauzo na viwango vya kodi vimeelezwa hapa chini:

Viwango vya kodi chini ya mfumo wa Makisio ya kodi

Viwango vya kodi kwa wafanyabiashara wadogo wakazi
Mauzo kwa mwaka	Uzingatiaji wa kifungu cha 35 cha Sheria ya Usimamizi wa Kodi (Utunzaji wa Kumbukumbu)
	Asiyetunza Kumbukumbu  za kuridhisha	Anayetunza Kumbukumbu za kuridhisha
Mauzo yasiyozidi Sh. 4,000,000/=	Hakuna	Hakuna
Mauzo yanayozidi sh. 4,000,000/= na hayazidi Sh. 7,000,000/=	Sh.100,000/=	3% ya mauzo yanayozidi sh. 4,000,000/=
Mauzo yanayozidi sh.7,000,000/= na hayazidi sh. 11,000,000/=	Sh.250,000/=	Sh. 90,000 + 3% ya mauzo yanayozidi sh.7,000,000/=
Mauzo yanayozidi sh. 11,000,000/= na hayazidi sh. 100,000,000/=	3.5% ya mauzo

 

  Wafanyabiashara Wanaotakiwa Kutunza Kumbukumbu

Hawa ni walipakodi ambao mapato yao ya mwaka yanazidi Sh. 100,000,000. Walipakodi katika kundi hili wanatakiwa na Sheria kutunza kumbukumbu za biashara zao ambazo zitasaidia kutambua  kwa ushaihi kiwango cha kodi ya mapato wanachotakiwa kulipa. 

Kiwango cha kodi kwa Wanaotunza Kumbukumbu

Walipakodi katika kundi hili wanalipa kwa kuzingatia faida wanazopata. Viwango vinavyohusika katika kundi hili ni kama ifuatavyo:

 Tanzania Bara

Mapato ya mwaka yanayotozwa kodi	Kiwango cha kodi
Ikiwa jumla ya mapato haizidi Sh. 3,240,000/=	HAKUNA
Ikiwa jumla ya mapato inazidi Sh. 3,240,000/= lakini haizidi Sh. 6,240,000/=	9% ya kiwango kinachozidi Sh. 3,240,000/=
Ikiwa jumla ya mapato inaizidi Sh. 6,240,000/= lakini haizidi Sh. 9,120,000/=	Sh. 270,000/= jumlisha 20% ya kiwango kinachozidi Sh. 6,240,000/=
Ikiwa jumla ya mapato inazidi Sh. 9,120,000/= lakini haizidi Sh.12,000,000/=	Sh. 846,000/= jumlisha 25% ya kiwango kinachozidi Sh. 9,120,000/=
Ikiwa jumla ya mapato inazidi Sh. 12,000,000/=	Sh. 1,566,000/=  jumlisha 30% ya kiwango kinachozidi Sh. 12,000,000/=

 

Zanzibar

Mapato ya mwaka yanayotozwa kodi	Kiwango cha kodi
Ikiwa jumla ya mapato haizidi Sh. 2,160,000=	HAKUNA
Ikiwa jumla ya mapato inazidi Sh. 2,160,000/= lakini haizidi Sh. 4,320,000/=	9% ya kiwango kinachozidi Sh. 2,160,000/=
Ikiwa jumla ya mapato inazidi Sh. 4,320,000 lakini haizidi Sh. 6,480,000/=	Sh. 194,400  pamoja na 20% ya kiwango kinachozidi Sh. 4,320,000
Ikiwa jumla ya mapato inazidi Sh.6,480,000 lakini haizidi Sh. 8,640,000/=	Sh. 626,400= pamoja na 25% ya kiwango kinachozidi Sh. 6,480,000
Ikiwa jumla ya mapato inazidi Sh. 8,640,000/=	Sh. 1,166,400/= pamoja na 30% ya kiwango kinachozidi Sh. 8,640,000/=

 

Ujazaji wa Taarifa ya Mapato na Ulipaji wa Kodi

Maelezo ya makadirio ya kodi inayolipwa

Mlipakodi atatakiwa kutoa  taarifa ya awali ya mapato ambayo mlipakodi anatarajia kupata katika mwaka wa fedha na anapaswa kujaza na kuwasilisha ritani ya makisio hayo kwa Kamishna ndani ya miezi mitatu kuanzia mwanzo wa mwaka wa mapato (ambayo kwa watu binafsi utakuwa ni mwaka wa kalenda unaoanzia Januari hadi Disemba)

Aidha, mlipakodi huyo anatakiwa kuwasilisha na kulipa kodi ya makisio ya mwaka iliyokadiriwa katika kila robo ya mwaka wake wa mapato. Kodi hiyo inapaswa kulipwa kwa awamu zisizozidi nne ambapo kila moja italipwa kila baada ya miezi mitatu. Tarehe za malipo ni kama ifuatavyo:

·       Mnamo au kabla ya tarehe 31 Machi

·       Mnamo au kabla ya tarehe 30 Juni

·       Mnamo au kabla ya tarehe 30 Septemba

·       Mnamo au kabla ya tarehe 31 Desemba

Ni rekodi gani zinazopaswa kuhifadhiwa na walipa kodi?

Sheria ya Kodi ya Mapato inamtaka kila mtu binafsi anayepaswa kulipa kodi katika Jamhuri ya Muungano wa Tanzania, kutunza nyaraka zote zinazohitajika ili kuwezesha uamuzi sahihi wa kodi inayolipwa.

Hati hizi zitahifadhiwa kwa muda wa angalau miaka mitano kuanzia mwisho wa mwaka wa mapato au miaka ya mapato ambayo zinahusika, isipokuwa kama Kamishna atabainisha vinginevyo kwa taarifa kwa maandishi.

Endapo waraka wowote haujaandikwa kwa lugha rasmi ya Jamhuri ya Muungano wa Tanzania, Kamishna anaweza, kwa taarifa ya maandishi, kumtaka mlipakodi kutoa tafsiri rasmi ya mawasiliano au hati ndani ya siku kumi na nne, kwa gharama ya mtu binafsi, tafsiri ya lugha rasmi hufanywa na mfasiri aliyeidhinishwa na Kamishna katika notisi.

Je, ni nini maudhui ya fomu ya Ritani?

Fomu ya ritani ina kurasa saba na kuna kurasa zingine za ziada za kukokotoa aina zifuatazo za mapato na faida:

·       Faida kutoka kwa utambuzi wa hisa na dhamana katika shirika,

·       Manufaa kutoka kwa utambuzi wa mali bila kujumuisha hisa, dhamana au hisa za biashara,

·       Mapato yaliyorejeshwa ya uanzishwaji wa kudumu wa ndani wa mtu binafsi,

·       Mapato kutoka kwa biashara ya bima ya jumla,

·       Mapato kutoka kwa biashara ya bima ya maisha

·       Mapato kutokana na shughuli za uchimbaji madini

Kuwasilisha Ritani

·       Kukamilisha takwimu katika ritani

Usijumuishe senti - punguza takwimu za mapato, na ujumuishe mikopo ya kodi na makato ya kodi kwa shilingi iliyo karibu zaidi.

·       Kuwasilisha Ritani

Usichelewe kuwasilisha ritani, hata kama huna taarifa zote unazohitaji. Pale ambapo baadhi ya maelezo hayapo kadiria kiasi na unaonyesha ni taarifa gani inakadiriwa wakati wa kuwasilisha ambayo inahitaji uthibitisho.