Watu binafsi wamegawanywa katika makundi mawili. Wafanyabiashara binafsi wadogo ambao hawapaswi kutunza hesabu zilizokaguliwa na wafanyabiashara binafsi wa kati ambao wanapaswa kutunza hesabu zilizokaguliwa. Wafanyabiashara wadogo wanalipa kodi kwa mfumo wa makisio ya kodi, wakati wafanyabiashara wa kati wanalipa kodi kwa kuzingatia faida ya mwaka iliyopatikana kutokana na ukaguzi wa hesabu.

a)         Mfumo wa Makisio ya Kodi

Huu ni mfumo wa kodi ambapo watu binafsi wanatozwa kodi kulingana na mauzo yao kwa mwaka.  Mlipakodi aliye katika mfumo huu halazimishwi kuandaa na kutuma hesabu za ukaguzi TRA. Hata hivyo, ana hiari ya kuacha kutumia mfumo na kuandaa hesabu za ukaguzi na  kulipa kodi kulingana na faida.

Masharti yanayokubalika ili kuwa katika mfumo wa Makisio ya Kodi

• Mlipakodi ni lazima awe mkazi
• Mauzo ya mwaka yasizidi kiwango cha ShT Milioni 20
• Lazima afanye biashara kwa mwaka wa mapato tu, na si kujishughulisha na kazi nyingine kama vile kuajiriwa au uwekezaji. Kwa mfumo wa makadirio ya kodi, mapato ya mtu binafsi yanatakiwa yapatikane katika chanzo cha biashara peke yake.  Kama mapato yatapatikana kutokana na vyanzo vingine kama vile ajira na/au uwekezaji mfumo wa makisio hauwezi kutumika.
• Mapato binafsi kwa mwaka wowote hayapaswi kuhusisha mapato yanayotokana na biashara ambazo vyanzo vyake viko katika Jamhuri ya Muungano Tanzania.

Viwango vya Kodi chini ya Mfumo wa makisio ya Kodi

Chini ya mfumo huu kodi inayolipwa inatokana na mauzo ya mwaka yaliyooneshwa katika kumbukumbu za walipakodi. Kama hakuna kumbukumbu kamili, mauzo ya mwaka yatakadiriwa kulingana na uamuzi wa Kamishna. Mauzo  na viwango vya kodi vimeelezwa hapa chini:

 

Mauzo ya Mwaka	Kodi inayolipwa endapo kumbukumbu za biashara haziridhishi	Kodi inayolipwa endapo kumbukumbu za biashara zinaridhisha
Ikiwa mauzo hayazidi  ShT.  4,000,000	Hakuna	Hakuna
Ikiwa mauzo yanazidi ShT. 4,000,000 lakini hayazidi ShT. 7,500,000	ShT. 150,000	3% ya mauzo yanayozidi ShT. 4,000,000
Ikiwa mauzo yanazidi ShT. 7,500,000 lakini hayazidi ShT 11,500,000	ShT. 318,000	ShT. 135,000+3.8% ya mauzo yanayozidi SHT. 7,500,000
Ikiwa mauzo yanazidi ShT 11,500,000 lakini hayazidi ShT  16,000,000	ShT. 546,000	ShT. 285,000+4.5% ya mauzo yanayozidi ShT. 11,500,000
Ikiwa mauzo yanazidi ShT 16,000,000 lakini hayazidi ShT. 20,000,000	ShT. 862,500	ShT. 487,000+5.3% ya mauzo yanayozidi ShT. 16,000,000

 

b)           Wafanyabiashara wanaoandaa hesabu za mizania

Hawa ni walipakodi ambao mapato yao ya mwaka yanazidi ShT 20,000,000 na wanatakiwa kuandaa hesabu za ukaguzi/taarifa za fedha katika biashara zao.

 

Kiwango cha kodi kwa watu binafsi wanaoandaa Hesabu za Ukaguzi

Walipakodi katika kundi hili wanalipa kwa kuzingatia faida wanazopata. Viwango vinavyohusika katika kundi hili ni kama ifuatavyo:

 Tanzania bara

Mapato ya mwaka yanayotozwa kodi	Kiwango cha kodi
Ikiwa jumla ya mapato haizidi ShT. 2,040,000	HAKUNA
Ikiwa jumla ya mapato inazidi ShT. 2,040,000 lakini haizidi ShT. 4,320,000	9% ya kiwango kinachozidi ShT. 2,040,000
Ikiwa jumla ya mapato inaizidi ShT. 4,320,000 lakini haizidi ShT. 6,480,000	ShT. 205,200 jumlisha 20% ya kiwango kinachozidi ShT. 4,320,000
Ikiwa jumla ya mapato inazidi ShT 6,480,000 lakini haizidi ShT. 8,640,000	ShT. 637,200 jumlisha 25% ya kiwango kinachozidi ShT. 6,480,000
Ikiwa jumla ya mapato inazidi ShT. 8,640,000	ShT. 1,177,200  jumlisha 30% ya kiwango kinachozidi ShT. 8,640,000

 

Zanzibar

Mapato ya mwaka yanayotozwa kodi	Kiwango cha kodi
Ikiwa jumla ya mapato haizidi ShT. 1,800,000	HAKUNA
Ikiwa jumla ya mapato inazidi ShT. 1,800,000 lakini haizidi ShT. 4,320,000	13% ya kiwango kinachozidi ShT. 1,800,000
Ikiwa jumla ya mapato inazidi ShT. 4,320,000 lakini haizidi ShT. 6,480,000	ShT. 327,600 pamoja na 20% ya kiwango kinachozidi ShT. 4,320,000
Ikiwa jumla ya mapato inazidi ShT.6,480,000 but lakini haizidi ShT. 8,640,000	ShT. 759,600 pamoja na 25% ya kiwango kinachozidi ShT. 6,480,000
Ikiwa jumla ya mapato inazidi ShT. 8,640,000	ShT. 1,299,600 pamoja na 30% ya kiwango kinachozidi ShT. 8,640,000

 

Ujazaji wa taarifa ya Mapato na ulipaji wa kodi

Maelezo ya makadirio ya kodi inayolipwa

Maelezo ya makadirio ya kodi inayolipwa ni taarifa ya awali ya mapato ambayo mlipakodi anapaswa kujaza na kuwasilishwa kwa Kamishna ndani ya miezi mitatu kuanzia mwanzoni mwa mwaka wa mapato (ambayo kwa watu binafsi utakuwa ni mwaka wa kalenda unaoanzia Januari hadi Desemba)

Mlipakodi anapaswa kulipa kodi iliyokadiriwa kwa awamu zisizozidi nne ambapo kila moja italipwa kila baada ya miezi mitatu. Tarehe za malipo ni kama ifuatavyo:

·         Ifikapo au kabla ya tarehe 31 Machi

·         Ifikapo au kabla ya tarehe 30 Juni

·         Ifikapo au kabla ya tarehe 30 Septemba

·         Ifikapo au kabla ya tarehe 31 Desemba

Fomu: ITX200.01.E – Maelezo ya Tathmini ya Makadirio- Mtu binafsi

 

Uwasilishaji wa taarifa  ya mwisho ya mapato

Mlipakodi anapaswa kuwasilisha taarifa ya mapato ya kodi Mamlaka ya Mapato Tanzania ndani ya miezi sita baada ya mwisho wa kila mwaka wa mapato. Anapaswa pia kuwasilisha taarifa za mapato katika kipindi cha kati ya tarehe 1 Januari na 30  Juni.

Fomu:  ITX201.01.E Taarifa ya mapato –  Mtu binafsi